چیزی به نام حافظه تاریخی...

در آزمایشی که تعدادی جامعه شناس طراحی کرده بودند، 20 میمون را در قفسی قرار داده و در بالای قفس تعدادی موز جلوی چشم میمون‌ها تعبیه شد. زمانی که هریک از میمون‌ها اراده می‌کرد به سمت موزها برود؛ این دانشمندان گرامی، با ریختن آبجوش بر سر آن‌ها، تمامی میمون‌های درون قفس را می‌سوزاندند. چندین‌بار و توسط میمون‌های مختلف این کار تکرار شد تا آنجا که اگر میمون دیگری اراده می‌کرد به سمت موزها برود، دیگر میمون‌ها از ترس سوزانده شدن، آن میمون فلک زده را به باد کتک می‌گرفتند. تا آن‌جا که هیچ میمونی دیگر قصد موزها را نمی‌کرد. تا این‌جای آزمایش شرطی کردن میمون‌ها را دیدیم. در ادامه آزمایش یکی از 20 میمون را از قفس خارج کرده و میمون جدیدی به قفس اضافه کردند. میمون جدید که خبر از هیچ نداشت، به سمت موزها حرکت کرد اما توسط دیگر میمون‌ها به باد کتک گرفته شد. میمون مفلوک چند بار دیگر هم قصد موزها را کرد، اما باز کتک خورد. این میمون هم درک کرد که نباید به سمت موزها رفت و هرکه قصد موزها را کند باید کتک بخورد. پس از این، میمون دیگری را تعویض کردند و همین اتفاقات تکرار شد. تعویض کردن میمون‌ها تا آنجا ادامه پیدا کرد که همه میمون‌های در قفس عوض شدند. در این جامعه جدید میمون‌ها همچنان اگر میمونی قصد موزها را می‌کرد به باد کتک گرفته می‌شد. با اینکه نسل میمون‌های در قفس عوض شد و هیچ‌کدام دوران آبجوش را درک نکرده بودند، اما آنچه که بین این دو نسل منتقل شد چیزی به نام حافظه تاریخی بود.

ممکن هست در دوران مختلف هر جامعه اتفاقات مختلفی روی دهد و تا مدت زمانی کم یا زیاد نقل محافل باشد. مدت زمان ماندن این پدیده‌ها در متن یک جامعه به اهمیت پدیده و حافظه تاریخی جامعه برمی‌گردد. متأسفانه حافظه تاریخی جامعه ایران نسبت به تاریخ پرحادثه آن بسیار کوتاه است. حافظه تاریخی جامعه ایران حتی از یک نسل یعنی 10 سال هم کمتر است و شاید در حدود 4 سال است. به نحوی که ما وقایع سال 88 را در بین محاورات و متن مردم می‌بینیم در حالی که وقایع سال 68 را بین مردم نمی‌شنویم. یا در موردی دیگر برخورد با اراذل و اوباش را تقریبا می‌رویم که از یاد ببریم در حالی که قتل‌های زنجیره‌ای را اصلا در خاطر نداریم. پرونده بسیار سنگین و عجیب و غریب 30هزار میلیارد ریالی را هنوز زنده می‌بینیم در حالی که پرونده‌ی دامنه‌دار و عجیب شهرام جزایری را دیگر کسی در ذهن ندارد. تورم 30 درصدی چندی پیش را تا مدتی مرور خواهیم کرد در حالی که تورم 50 درصدی را از یاد برده‌ایم. قطعنامه‌های چند سال اخیر علیه ایران را با شماره از بریم در حالی که قطعنامه‌های دوره پیشین را از خاطر برده‌ایم. این حافظه تاریخی کوتاه باعث می‌شود تجربه‌ها به نسل ها منتقل نشود و راه آزموده را دوباره طی کنیم و این برای یک جامعه بسیار خطرناک است. شاید بد نباشد پرونده‌های گذشته این جامعه را بازخوانی کنیم.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

پ.ن: انشاالله به صورت جدی مجموعه "پیش به سوی حماسه سیاسی" تا انتخابات و شاید بعد از آن در این وبلاگ ادامه دارد